Η Ορθοδοντική θεραπεία άπτεται ενός ευρέως φάσματος προβλημάτων του στοματογναθικού μας συστήματος. Η τεχνική που θα ακολουθηθεί θα εξαρτηθεί από το πρόβλημα που υπάρχει και από την ηλικία του ασθενούς. Οι πιο συνηθισμένοι μηχανισμοί ορθοδοντικής θεραπείας είναι τα μεταλλικά σιδεράκια (brackets), τα διάφανα σιδεράκια, η μέθοδος διάφανων ναρθηκών Invisalign, τα γλωσσικά σιδεράκια, ο διευρυντήρας, τα μασκάκια τύπου Hawley, οι λειτουργικές συσκευές τάξης ΙΙ, οι συσκευές τάξης ΙΙΙ – μάσκα τρίτης τάξης, ο συνδυασμός ορθοδοντικής και γναθοχειρουργικής.
Τα μεταλλικά σιδεράκια (metal brackets) σε μεταλλικό – ασημί χρώμα τοποθετούνται στα δόντια τόσο της άνω όσο και της κάτω γνάθου, συνήθως αφού έχουν φύγει τα παιδικά δόντια και έχουν σαν στόχο να ισιώσουν τα μόνιμα δόντια, να τα φέρουν στα σωστά ύψη, όπως και να βελτιώσουν το κλείσιμο του στόματος. Στη σύγχρονη ορθοδοντική τα σιδεράκια αυτά είναι αυτόδετα, δηλαδή έχουν ένα εσωτερικό μηχανισμό που ασφαλίζει το ορθοδοντικό σύρμα μέσα στο σιδεράκι για μεγαλύτερη άνεση, υγιεινή αλλά και λίγο ταχύτερα αποτελέσματα. Επίσης και οι δακτύλιοι στα πίσω δόντια πλέον αντικαθίστανται από τα σιδεράκια για καλύτερη στοματική υγιεινή αλλά και μεγαλύτερη άνεση.
Τα διάφανα σιδεράκια (ceramic brackets) σε διακριτικό – σχεδόν διάφανο χρώμα χρησιμοποιούνται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως τα μεταλλικά με τη διαφορά ότι το υλικό κατασκευής τους είναι η πορσελάνη που τους επιτρέπει να είναι πιο διακριτικά και έτσι συχνά να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των ενηλίκων αλλά και κάποιων νεαρότερων ασθενών που τα προτιμούν. Και αυτά(όπως και τα μεταλλικά) στη σύγχρονη ορθοδοντική είναι αυτόδετα. Τα διάφανα σιδεράκια σε σχέση με τα μεταλλικά έχουν ελαφρώς αυξημένο κόστος.
Η μέθοδος Invisalign τα τελευταία χρόνια έχει φέρει την επανάσταση στην Ορθοδοντική με τη χρήση κινητών διάφανων λεπτών ναρθήκων για τις οδοντικές μετακινήσεις αντικαθιστώντας τα σιδεράκια και τα σύρματα. Στα πλεονεκτήματα της μεθόδου εκτός από την σαφέστατη υπεροχή αισθητικά είναι και η μεγαλύτερη άνεση του ασθενή όπως και ο ευκολότερος καθαρισμός των δοντιών. Απευθύνεται σε ενήλικες αλλά και σε εφήβους. Ενδείκνυται στα περισσότερα ορθοδοντικά προβλήματα εκτός συγκεκριμένων εξαιρέσεων. Η παρασκευή τους γίνεται σε ειδικά εργαστήρια στην Αμερική και το κόστος τους είναι μεγαλύτερο από τα “κλασσικά” σιδεράκια.
Τα γλωσσικά σιδεράκια (lingual brackets) τοποθετούνται στην εσωτερική πλευρά των δοντιών και δουλεύουν παρόμοια με τα “κλασσικά” σιδεράκια. Απευθύνονται συνήθως σε ενήλικες οι οποίοι δε θέλουν η ορθοδοντική θεραπεία να είναι ορατή. Το κόστος της θεραπείας είναι υψηλό λόγω της ιδιαιτερότητας στην κατασκευή, τοποθέτηση και χρήση τους. Σε γενικές γραμμές “ανταγωνίζονται” τη μέθοδο Invisalign η οποία όμως υπερτερεί στην άνεση και ευκολότερη καθαριότητα των δοντιών (λόγω της πλήρους απουσίας συρμάτων και brackets)
Ο διευρυντήρας είναι μια ακίνητη συσκευή η οποία τοποθετείται στην επάνω γνάθο σε περιπτώσεις που υπάρχει στενή και συνήθως υψηλή υπερώα με αποτέλεσμα κάποια από τα πίσω δόντια της άνω γνάθου να κλείνουν εσωτερικά των πίσω δοντιών της κάτω γνάθου. Τέτοια χαρακτηριστικά πολύ συχνά εμφανίζονται σε άτομα με έντονη στοματική αναπνοή (όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις με διογκωμένες αμυγδαλές και κρεατάκια, αλλεργική ρινίτιδα κτλ.). Χρησιμοποιείται ιδανικά σε μικρές ηλικίες συνήθως αφού έχουν ανατείλει οι επάνω πρώτοι μόνιμοι γομφίοι και πριν τη συνοστέωση της μέσης υπερώιας ραφής. Όταν τοποθετηθεί στην κατάλληλη ηλικία δίνει πάρα πολύ προβλέψιμα σκελετικά αποτελέσματα.
Τα μασκάκια τύπου Hawley στην ενεργή τους μορφή χρησιμοποιούνται συνήθως στη μικτή οδοντοφυία (παρουσία παιδικών και μονίμων δοντιών) για πολύ συγκεκριμένες μετακινήσεις σε κάποια δόντια στο οδοντικό τόξο. Είναι μετακινούμενα (μπαίνουν και βγαίνουν) και όχι συγκολλούμενα επάνω στα δόντια και για αυτό ο ορθοδοντικός εξαρτάται από τη συνεργασία που θα έχει το παιδί το οποίο καλείται να τα φοράει αρκετές ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι εύκολος ο καθαρισμός των δοντιών αφού αυτά αφαιρούνται κατά το βούρτσισμα.
Οι λειτουργικές συσκευές τάξης ΙΙ σχετίζονται με προβλήματα στα οποία η κάτω γνάθος είναι πιό πίσω σε σχέση με την επάνω γνάθο, χαρακτηριστικό το οποίο συναντάται σχετικά συχνά στις μεσογειακές χώρες. Σε αυτή την περίπτωση νωρίς και σε μικρή ηλικία (κατά την περίοδο που συνυπάρχουν μόνιμα και παιδικά δόντια) μπορούν να χρησιμοποιηθούν καποιες συσκευές (ειδικά μασκάκια) για να φέρουν το κάτω οδοντικό τόξο πιο μπροστά σε σχέση με το επάνω. Είναι μετακινούμενες συσκευές (μπαίνουν και βγαίνουν από το παιδί) και για αυτό ο ορθοδοντικός χρειάζεται να έχει τη συνεργασία του παιδιού το οποίο καλείται να τη φοράει. Όταν τοποθετηθούν στην κατάλληλη ηλικία και κατασκευαστούν σωστά δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα. Με τη χρήση τους νωρίς μπορούν να αποφευχθούν αργότερα πιθανές εξαγωγές δύο επάνω προγομφίων.
Οι συσκευές τάξης ΙΙΙ και πιο συγκεκριμένα η εξωτερική μασκούλα τρίτης τάξης χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις οπισθογναθισμού άνω γνάθου, προγναθισμού κάτω γνάθου ή και συνδυασμού αυτών των δύο. Σε αυτή την περίπτωση συνήθως βλέπουμε τα κάτω πρόσθια δόντια να έρχονται πιο μπροστά κατά το κλείσιμο σε σχέση με τα αντίστοιχα επάνω δόντια, όπως επίσης να εμφανίζεται κάποιες φορές χαρακτηριστική προπέτεια του πηγουνιού. Και σε αυτή την περίπτωση η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική ώστε να ξεκινήσει η ορθοδοντική θεραπεία νωρίς και αφού συνήθως έχουν ανατείλει τα πρώτα μόνιμα δόντια. Η μασκούλα έρχεται σε επαφή με το πηγούνι και το μέτωπο και σταθεροποιείται – ενεργοποιείται με λαστιχάκια που συνδέουν τη μασκούλα με την άνω γνάθο.
Σε περιπτώσεις σοβαρών σκελετικών προβλημάτων μπορεί να κρίνεται αναγκαία πέρα από την ορθοδοντική θεραπεία και συνδυαστική γναθοχειρουργική επέμβαση. Σε αυτή την περίπτωση ξεκινάει πρώτα η ορθοδοντική θεραπεία με brackets και μετά από κάποιο διάστημα πραγματοποιείται το χειρουργείο. Μετά την επέμβαση συνεχίζεται για λίγους μήνες η ορθοδοντική θεραπεία μέχρι να αφαιρεθούν τα brackets.